Tại Việt Nam, chỉ 10% bà mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, thấp nhất khu vực Tây Thái Bình Dương. Trong khi theo chuyên gia nước ngoài, nuôi con bằng sữa mẹ giúp ngăn chặn 13% các ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.

Thông tin được đưa ra trong buổi họp báo về tuần lễ nuôi con bằng sữa mẹ sáng 29/7, tại Hà Nội.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, trẻ sơ sinh cần được cho bú sớm (trong vòng một giờ đầu sau sinh) và được nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời, sau đó ăn bổ sung hợp lý nhưng vẫn duy trì cho bú sữa mẹ đến 24 tháng tuổi.

Trong 6 tháng đầu, chất lượng sữa của người mẹ thay đổi nhưng vẫn đủ để đáp ứng nhu cầu của trẻ. Ảnh: Unicef.

Tuy nhiên, tại nước ta, nhiều người vẫn còn những quan niệm sai lầm dẫn đến những rào cản trong việc nuôi con bằng sữa mẹ, đặc biệt là trong 6 tháng đầu.

Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng quốc gia trong năm 2009, chỉ một nửa số trẻ sơ sinh được bú sữa mẹ trong vòng một giờ đầu sau sinh. Trong đó, tỷ lệ này ở miền núi cao hơn ở thành thị, ở các trạm y tế xã cao hơn ở các bệnh viện và cơ sở y tế tư nhân.

Bà Nemat Hajeebhoy, Giám đốc Tổ chức Alive & Thirive tại Việt Nam cho biết, nguyên nhân chính của sự chậm trễ trong việc cho con bú sớm là do quan niệm sai rằng các bà mẹ không có đủ sữa, do sinh mổ, việc tách riêng mẹ và con... Thực thế, ngay khi bé mút là sữa bắt đầu ra, nếu trẻ không bú thì sữa cũng sẽ không ra. Ngoài ra, trong 2 ngày đầu lượng sữa mà bé cần rất ít, không quá nhiều như nhiều người vẫn tưởng.

Thậm chí, cứ 3 bà mẹ mới sinh thì có 1 người vắt bỏ sữa non (là loại sữa được mẹ tiết ra trong một vài ngày đầu sau sinh). Trong khi theo WHO, đây được xem là chất miễn dịch đầu tiên của trẻ vì có nhiều kháng thể, có hàm lượng vitamin A cao và các yếu tố bảo vệ khác. Cho trẻ bú mẹ sớm và thường xuyên, đặc biệt cùng với phương pháp tiếp xúc da kề da sớm giữa mẹ và trẻ giúp ổn định nhiệt độ, tần suất hô hấp và nồng độ đường trong máu của trẻ.

Cũng theo bà Nemat, nhiều cha mẹ và ngay cả nhân viên y tế cũng cho rằng người mẹ không có đủ sữa để cho trẻ bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Đôi khi nhân viên y tế lại khuyên các bà mẹ cho trẻ ăn sữa bột. Tại khu vực thành thị, gần 50% phụ nữ mang thai mang theo các loại sữa thay thế sữa mẹ hoặc sữa bột đến bệnh viện trước khi sinh con.

"Nhiều cha mẹ cho trẻ ăn thêm bột ngay từ tháng thứ 4 vì nghĩ có chất bột thì trẻ mới cứng cáp. Điều này là không đúng, dù chất lượng sữa của người mẹ có thay đổi nhưng đó vẫn là nguồn dinh dưỡng quý với trẻ", bà Nemat nói.

Ngoài ra, bà Hoàng Kim Thanh, Giám đốc Trung tâm truyền thông, Viện Dinh dưỡng quốc gia cũng cho biết, một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ tại Việt Nam thấp là do tác động quảng cáo của các hãng sữa. Họ thi nhau quảng cáo rằng sữa giúp trẻ tăng cân, tăng chiều cao, tăng trí thông minh... Điều này khiến các bà mẹ tin rằng mình không có đủ sữa cho con bú, sữa mẹ không cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho con.

Kết quả thanh tra của Bộ Y tế trong năm 2009, 2010 cũng cho thấy, vẫn còn nhiều vi phạm trong việc quảng cáo sản phẩm dành cho trẻ.

Cụ thể, Bộ có quy định cấm quảng cáo quảng cáo sữa dùng cho trẻ dưới 12 tháng tuổi, thức ăn dùng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi, bình bú với đầu vú nhân tạo và núm vú giả dưới mọi hình thức.

Nhưng thực tế, qua kiểm tra sổ khám bệnh cho trẻ có in quảng cáo sữa Gain Advane dành cho trẻ dưới 12 tháng (hình ảnh trẻ nhỏ với dòng chữ "cho con yêu khi bé được 6 tháng tuổi"); tờ rơi giới thiệu sữa HiPP cho trẻ từ 6 tháng đến 12 tháng tuổi, quảng cáo sữa MeiJi gold 2 có thành phần tương đương sữa mẹ. Ngoài ra, tờ rơi quảng cáo sữa Physiolac 1 cho trẻ 0-5 tháng tuổi, MaMa sữa non có nội dung so sánh thành phần tương đương và tốt hơn sữa mẹ...

Ngoài ra, vẫn còn 21% sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ nhỏ và hơn 53% sản phẩm bình bú, múm vú giả được kiểm tra ghi nhãn chưa đầy đủ nội dung theo quy định.

Cụ thể, trên các sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ ghi thiếu hoặc ghi không đầy đủ dòng chữ "chỉ sử dụng sản phẩm này theo chỉ dẫn của bác sĩ... Cho trẻ ăn bằng cốc, thìa", hay "sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ". Các sản phẩm bình vú, núm vú giả không ghi "việc sử dụng bú bình có thể làm cho trẻ bỏ bú mẹ và có nguy cơ bị tiêu chảy"...

Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn là biện pháp can thiệp hiệu quả nhất để giảm tử vong ở trẻ. Điều đó có nghĩa là cho trẻ sơ sinh bú sữa mẹ mà không ăn hoặc uống thêm bất cứ một thức ăn hay chất lỏng nào khác kể cả nước (trừ khi có chỉ định của bác sĩ). Sữa mẹ chứa tất cả các chất dinh dưỡng và kháng thể mà em bé cần.